سیر تحول و تکامل صندوق‌های فروشگاهی و سامانههای فروش
از «دینگ» تا هوشمندی
شرکت تجارت پارسه نوین آینده
اشاره
قدیمی‌ترها شاید صندوق‌های مکانیکی چند دهه پیش را به یاد داشته باشند؛ همان‌ها که قیمت کل اقلام خریداری شده را محاسبه می‌کردند و هم‌زمان با صدای زنگی خاطره‌انگیز، کشوهای چوبی محتوی اسکناس و پول خورد را بیرون می‌دادند تا متصدی مربوطه، باقی‌مانده پول مشتری را به او برگرداند. هنوز هم در معدودی از مغازه‌های قدیمی می‌توان نمونه‌ای از این نوع صندوق‌ها را به چشم دید…
امروزه فروشگاه‌های بزرگ و مدرن را بدون صندوق‌های فروشگاهی (Cash Register) شاید نتوان حتی تصور کرد. حذف این دستگاه‌های چندکاره از فروشگاه‌ها برابر است با ایجاد صف‌های دراز جلوی پایانه‌های فروش، بروز خطاهای متعدد انسانی در محاسبه قیمت کالاها، و مهم‌تر از همه، افزایش نارضایتی عمومی از عملکرد فروشگاه. پیدایش، تحول و تکامل این دستگاه‌ها پیوندی ناگسستنی با پایانه فروش دارد. پایانه فروش (Point-of-Sale یا به‌اختصار، POS)، بر خلاف کاربرد عمومی در ادبیات روزمره (به جای دستگاه‌های پرداخت و فروش)، مفهومی کلی است که به زمان و مکان انجام تراکنش‌های مالی اشاره دارد، نه به دستگاه یا سامانه‌‌ای خاص. به عبارت ساده‌تر، نقطه به‌هم رسیدن مشتری و متصدی صندوق برای تحویل کالا و دریافت وجه را نقطه فروش می‌نامیم. توجه به همین موضوع، اهمیت صندوق‌های فروشگاهی را به‌ویژه در مراکزی که روزانه پذیرای هزاران مشتری هستند، آشکار میکند. اما این صندوق‌های چندمنظوره راه درازی را پیموده‌اند تا به شکل و شمایل فعلی درآیند. تاریخچه این دستگاه‌ها به قرن نوزدهم باز می‌گردد.
در واقع، نخستین صندوق‌های فروشگاه در دهه ۱۸۸۰ اختراع و ثبت شدند که تحت عنوان صندوق‌های خراب نشدنی یا Incorruptible Cashier شناخته می‌شدند. این صندوق‌ها مجموع قیمت اجناس خریداری شده توسط مشتریان را با کمک کلیدهای از پیش تعریف شده‌ای محاسبه نموده و در عین حال کشویی برای نگهداری پول نقد داشتند.
وظیفه اصلی صندوق‌های اولیه، جلوگیری از سرقت پول‌های فروشگاه بود. با این‌حال، این ماشین‌ها در طول زمان به رشد و نمو خود ادامه داده و با قابلیت‌های تازه‌ای مجهز شدند. با معرفی و گسترش ماشین حسابهای الکترونیکی و نمایشگرهای LED/LCD، این صندوق‌ها قابلیت‌هایی بسیار فراتر از صرفا جمع کردن قیمت اقلام با یکدیگر به دست آوردند و مشتریان نیز می‌توانستند فرآیند محاسبات فروشگاه را مشاهده کنند. با گذشت زمان، عملکرد صندوق‌ها و به‌تبع آن، پایانه‌های فروش، به قلمرویی فراتر از محاسبه صورت‌حساب و نگهداری پول نقد وارد شد. حالا فروشگاه‌های بزرگ نیاز داشتند محاسبات چندین صندوق مختلف در نقاط مختلف فروشگاه را به‌طور متمرکز در اختیار داشته باشند. به تدریج صندوق‌ها ساختار کامل‌تری به خود گرفته و به سیستم‌های عاملی مجهز شدند که به آن‌ها امکان می‌داد با بانک‌های اطلاعاتی متمرکز ارتباط برقرار کنند. همچنین، فناوری‌های دیگری مانند سیستم‌های بارکدخوان، RFID، شبکه‌سازی بیسیم و ارتباطات موبایل به‌کمک این صندوق‌ها آمد. در ادامه به روند تکامل صندوق‌های فروشگاهی نگاهی می‌اندازیم.
صندوق‌هایی که در جعبه پول خلاصه می‌شدند
در غرب وحشی، صاحبان مغازه‌های عمومی یک جعبه پول را زیر پیشخوان و درست کنار تفنگ پر و آماده خود نگه می‌داشتند. آن‌ها قیمت کالاها را حفظ می‌کردند، حسابهای اعتباری مشتریان را با یک مداد و کاغذ ثبت می‌کردند و محاسبه موجودی کالاهای خود را نیز پس از بسته شدن فروشگاه به‌صورت دستی انجام می‌دادند. به‌طور کلی، جعبه‌های ساده و یا حتی کیسه‌های پول در دوران قدیم را می‌توان ساده‌ترین نوع صندوق‌های فروش در نظر گرفت.
صندوق‌های مکانیکی و آن زنگ خاطره‌انگیز!
قدمت صندوق‌های فروشگاهی به حدود ۱۴۰ سال پیش میرسد. یعنی زمانی در خلال سالهای ۱۸۷۹ تا ۱۸۸۱ میلادی که نخستین صندوق پول مکانیکی با ایده و ابتکار جیمز ریتی، یک رستوراندار اهل اوهایو در امریکا طراحی و ساخته شد. این ماشین مکانیکی و نمونههای مختلف آن در سالهای بعد، تنها محاسبات ابتدایی را انجام می‌دادند و یک کشوی توکار برای نگهداری پول نقد داشتند. کافی بود هر کالا یک برچسب قیمت داشته باشد تا شاگرد مغازه بتواند جمع قیمت خرید مشتری را محاسبه نماید. به این ترتیب دیگر لازم نبود فروشندگان قیمت تمام اجناس را به حافظه بسپارند.
پیدایش صندوق‌های الکترونیکی
با ورود به عرصه الکترونیک، صندوق‌های فروشگاهی نیز از تسهیلات این فناوری بی‌نصیب نماندند. حالا صندوق‌ها قادر به انجام محاسبات بسیار پیچیده‌تری بودند؛ می‌توانستند محاسبات متعددی را در حافظه نگهدارند و یا نرخ‌های تخفیف را روی هزینه‌های خرید اعمال کنند.
قابلیت خوانش بارکد
با تبدیل شدن مغازهها به فروشگاه‌های زنجیره‌ای، سیستم بارکد نیز با پایانه‌های فروش پیشرفته و سیستم مدیریت تسهیل شده موجودی انبار، ادغام شد. پیشرفت‌های فناوری به فروشگاه‌ها امکان می‌داد تا قیمت‌ها را یک‌بار وارد سیستم کرده و سپس آن‌ها را تا زمان تغییر احتمالی در پایانه‌های فروش متعددی استفاده کنند. متصدیان صندوق‌های مستقر در هر پایانه، نیازی نداشتند قیمت‌ها را حفظ کرده و یا به برچسب قیمتی که روی یک کالا دیده می‌شد اعتماد کنند. زیرا بارکدها (معمولا) روی خود بسته‌بندی محصول چاپ شده بودند. البته بارکدها مزیت دیگری را نیز همراه داشتند و آن، مدیریت موجودی کالا بود. اطلاعات ثبت شده توسط صندوق‌های فروش به فروشگاه‌ها امکان می‌داد تا در هر لحظه از وضعیت موجودی کالای خود اطلاع داشته باشند.
صندوق‌های هوشمند اندرویدی؛ بهره‌گیری از ظرفیت گسترده تلفن‌های هوشمند
با گذشت زمان، کامپیوترها به‌طور روزافزونی در زندگی روزمره عموم مردم نفوذ کردند و فناوری‌های سختافزاری مورد نیاز برای انجام کارهای مختلف نیز به طور پیوسته کوچک‌تر شد تا جایی که حالا یک فرد عادی میتواند هر جا که می‌رود یک سوپرکامپیوتر کوچک را در جیب لباسش همراه داشته باشد. ترکیب تلفن‌های هوشمند و اینترنت، سامانههای پرداخت مستقر در نقاط فروش را به‌طور کامل متحول کرد.
گذشته از کاربردهای متنوع تلفن‌های هوشمند در این حوزه، گسترش حیرت‌آور سیستم‌عامل اندروید و آشنایی کاربران سراسر جهان با آن، فرصتی را در اختیار تولیدکنندگان صندوق‌های فروشگاهی قرار داد تا از دو ویژگی درخشان این سیستم‌عامل در محصولات خود بهره ببرند:
- آشنایی کاربران با نحوه کار و محیط سیستم‌عامل اندروید و سازگاری آن با انواع سیستم‌های ایستگاهی و موبایل.
- جامعه بزرگ برنامه‌نویسی این سیستم‌عامل که امکان بهره‌گیری هر چه بهتر از قابلیت‌های آن را فراهم می‌کرد.
سربرآوردن صندوق‌های سیار
این روزها، سیستم‌های مستقر در پایانه‌های فروش می‌توانند کاملا سیار باشند. این سیستم‌ها قابلیت‌هایی مانند پیگیری رسیدهای فروش، وفاداری مشتریان، کارتهای ساعت‌کاری پرسنل و موجودی انبار را در یک ساختار مبتنی بر سرویس‌های ابری ارائه می‌کنند. با استفاده از سامانه پرداخت موبایل، کارکنان فروشگاه می‌توانند به جای دعوت کردن مشتری به انتظار در صف صندوق فروشگاه، صدور فاکتور و تسویه حساب با مشتری را در هر قسمتی از فروشگاه انجام دهند.
صندوق‌ها آنلاین می‌شوند
با گسترش اینترنت و دسترسی فراگیر به آن، حالا مشتریان می‌توانند بسیاری از خریدهای خود را به‌راحتی در حالی که داخل منزل نشسته و از یک لپ‌تاپ، تبلت یا تلفن هوشمند استفاده می‌کنند، انجام دهند. در واقع کاربر حتی وقتی مثلا در اتاق انتظار مطب پزشک نشسته است یا زمانی‌که با خانواده برای گردش به یک پارک رفته‌اند نیز می‌توانند از این سیستم برای سفارش و خرید کالاهای مورد نیاز خود استفاده کنید.
فروشگاه‌هایی که ساختارهای فروش داخلی و آنلاین را در یک سیستم فروش واحد ادغام می‌کنند، می‌توانند پارامترهای مربوط به مشتریان و موجودی انبار خود در نقاط مختلف را از طریق کانال‌های متعددی با استفاده از یک سامانه یکپارچه، پیگیری و مدیریت کنند.
کیف پول موبایل
سامانههای فروش، طی چرخه حیات خود همیشه با تغییرات شیوه پرداخت انطباق پیدا کرده‌اند. با تبدیل شدن تلفن‌های هوشمند به کیف‌های پول موبایل، ساختار پرداخت و نحوه کار این سامانه‌ها نیز بار دیگر متحول شده است. حالا دیگر خبری از صدای زنگ باز شدن کشوهای پول نیست. وقتی مشتریان با کیف پول موبایل خود وارد فروشگاهی می‌شوند که سامانههای فروش آن از قابلیت تعامل با این کیف پول‌ها برخوردارند، برای تکمیل فرآیند خریدشان صرفا باید تلفن هوشمند خود را در نزدیکی کنسول پایانه فروش حرکت دهند تا تمام کار انجام شود.
قابلیت‌های جانبی
گذشته از پیشرفت در ساختار اصلی عملیاتی و ویژگی‌های کلیدی، صندوق‌های فروشگاهی از فناوری‌ها و پیشرفت‌های فراوانی در حوزه‌های گوناگون صنعتی برای تسهیل فرآیند خرید مشتریان بهره گرفته‌اند. برای مثال، استفاده از فناوری‌های شبکه‌سازی و ارتباطات اینترنتی، تعبیه پایانه‌های فروش متعدد در فروشگاه‌های بزرگ و یا راه‌اندازی شعب فروشگاه‌های زنجیره‌ای را به‌طور چشمگیری تسهیل کردند. وجود چنین ساختارهای عرضه کالا با سیستم مدیریت متمرکز به مشتریان امکان می‌دهد تا به‌آسانی کالاهای مورد نیاز خود را تهیه کنند.
همچنین، در نسل تازه‌تری از این سیستم‌ها، امکاناتی مانند صفحات لمسی فرآیند سفارش و صدور صورت‌حساب را بسیار آسان کرده است. مثلا در یک رستوران مشتریان می‌توانند از چنین سیستمی برای سفارش غذای خود استفاده نموده و در نهایت هزینه سفارش‌شان را به‌طور الکترونیکی پرداخت کنند.
در نهایت، تردیدی نیست که صندوق‌های فروشگاهی و سامانههای فروش، امروزه در اکوسیستم خرده‌فروشی، نقش مهمی بازی می‌کنند. فروشگاه‌های فیزیکی و آنلاین همواره می‌کوشند از سامانههای فروش پیشرفته‌تری استفاده کنند تا نه تنها اعتبار و برندسازی خود را تقویت کنند، بلکه اعتماد بیشتری را نیز برای مشتریان به‌وجود آورند.
